PİRİNCİN TAŞLARI O HELİKOPTER BİR CİHAZ YOKLUĞUNDAN MI DÜŞTÜ?     VAHAP DABAKAN           13 Şehit verdiğimiz hava kazasında herkesin aklına gelen ilk soru o helikopter neden ve nasıl düştüğüydü. O bölgelerde bulunan yüksek gerilim hatları yani Enerji hatları büyük tehlike saçıyor. Peki, bunlara önlem alınmaz mı?  Helikopterlerle yapılan uçuşlarda enerji tellerine ya da insan yapısı bir başka engele çarpma çok sık olur. İnsan yapısı engele çarpmayı da, İstanbul’da 10 Mart 2017'de yaşadık. Eczacıbaşı Holding'e ait Sikorsky S-76 tipi helikopter Büyükçekmece yakınlarında TV kulesine çarpmış 7 kişi hayatını kaybetmişti...  Şırnak Şenoba'daki üst düzey 13 askerimizin şehit olduğu Cougar helikopter kazası. Bu kaza helikopterin uçuş yolunda enerji hatlarına çarpma şeklinde meydana gelmesiydi. Olaydan sonra sosyal medyada kıyamet koptu, vay efendim helikopter  tele çarpar mıymış, defalarca oradan inip kalkış yapan pilot nasıl olur da bunu yaparmış. Kafalarda suikast ve de Amerikan veya PKK saldırısı. O kadar örnek ver anlat kafalara girmedi. PKK da vurur ABD de yaptırır ama bu olay öyle değil. O kadar veriye rağmen anlatamadık. Sosyal Medyada her yazılana inanmamak lazım. Yanlışlar sonucu insanları infiale bilerek sevk etmeye de çalışılıyor. Algı operasyonları yapıyorlar. Doğru ve yetkili ağızlardan alınan bilgileri okurlarımızın öğrenmesi için yazmak istedim…    TELE ÇARPMA ÇOK YAYGIN  Tele çarpma çok sık rastlanan bir helikopter kazasıdır ve adeta küresel sorundur. Çünkü dünya insan yapısı tellerle örümcek ağı gibi örülmüştür. Enerji hatları dışında çok çeşitli kablolar helikopter için tehlike yaratıyorlar. Enerji hattında 154 bin volt cereyan naklediyor. Bu voltaj indirici trafoda 220 ve 380 volta düşürülür kullanılır. Bu hatların beraberinde "kılavuz teli" denen bir de çelik kablo vardır. Elektrik çarpmasa bile bu tel uçağı düşürmeye yeter. 154 bin voltun  çarpması halinde ise araç alev topuna döner kül olur…    Tele çarpma, Amerika'da da çok yaşanır. FAA (Federal Aviation Administration- Amerikan Federal Havacılık Yönetimi) raporuna göre, ABD Ordu helikopterleri, 1994 yılından 2003 yılına kadar 34 tele çarpma kazası geçirdi. Avustralya Taşımacılık Güvenliği Bürosu da “1994 ile 2004 arası” 98’i tele çarpmaydı!      TELLERİ VE ENGELLERİ GÖREN CİHAZ VAR MI?   Uçuşta engel varlığını saptamak için, veritabanı radar ve lazer kullanan cihazlar mevcut. Bu cihazlar pilotun (situational awareness) yani “durumsal farkındalığını” arttırmak içindir. Örnek Honeywell'in  geliştirdiği HTAWS, cihazı tel ve insan yapısı engellere çarpışmaları önlemek için tasarlanmıştır. Sistem, 120.000'in üzerinde insan yapımı engeli içeren, sürekli genişletilen bir veritabanını kullanıyor.  Ayrıca İsrail firması Elbit'in geliştirdiği pilot kaskına monteli Heli-ClearVision' sistemi var. Bu sistem de benzeri şekilde çalışıyor. Cihaz kendi dijital veri bankasında yüklü görüntüyle, sistemin anlık gördüğünü birleştirip, pilotun ihtiyacı olan her türlü engeli gösteren çok detaylı panaromik görüntüyü elde ediyor. Başka daha basit cihazlar da var ama işe yarayacak olanlar, 80-120 bin dolar…      CİHAZI İHMAL NEDENİYLE ALINMAMIŞ!   Ordumuzdaki 172 helikopterin hiç birinde bu cihazlar yok. 2007 yılında alınmak istenmiş, “helikopterlere ek yük getirdiği verimli olmadığı” gerekçesiyle alınamamış. Başbakan Binali Yıldırım, alınması için kesin talimat verdi...     Pilot da ne kadar usta olursa olsun insandır. 15 Temmuz Darbe sonrası, Pilot azlığından yükün fazlalığından, o pilot operasyonlarda ne kadar uçtu ne kadar yoruldu. Ayrıca, insanoğlu deneyimi artıp ustalaştıkça, Kendine güveni artar hata yapmaya daha yatkın olur. İster otomobil ister uçak. O kadar üst düzey komutanın ayni helikoptere binmesi ayrı bir hataydı. İftara kalmasalar daha çok güneş ışığı olur bu kaza da belki önlenebilirdi diye düşünüyorum. Operasyonlarda Asker ve Polise moral çok önemlidir. Morali yüksek tutulmalıdır.  Tüm şehitlerimizin ruhu şad, mekânı Cennet olsun…